Aranđelovac i Topola su destinacije koje se, zbog svog istorijskog značaja i atraktivnosti, ali i zbog blizine Beograda, najčešće nalaze u planovima poseta stranih turista.
Idealan su izbor za sve one koji tragaju za kraćim vikend putovanjima, za istinskim odmorom ili su zaljubljenici u našu istoriju. Istorije u ovom kraju ima u izobilju, na svakom koraku!
Na poziv Turističke organizacije Srbije, a u okviru kampanje Biram Srbiju, imali smo priliku da posetimo ove destinacije.
Aranđelovac
Na sedamdesetak kilometara od Beograda, u centralnom delu Šumadije, okružen planinama Bukulja i Venčac, leži Aranđelovac.
Ovom lepom gradiću ime je dao knjaz Miloš Obrenović, dekretom od 1. avgusta 1859. godine, ali je poznato da je ovde postojalo naselje još u praistorijsko doba.
Orašac
Nazaobilazno mesto u poseti Aranđelovcu je Orašac, spomenički kompleks koji se nalazi na 6 kilometara udaljenosti od grada. Ovde je na Sretenje, 15. februara 1804. godine održan skup viđenijih Srba, na kojem je odlučeno da se podigne ustanak protiv turske vlasti. Vođom Prvog srpskog ustanka proglašen je Karađorđe kojem je ovde na dvestotu godišnjicu od ustanka podignut spomenik.
Spomen kompleks u Orašcu obuhvata nekoliko građevina i spomenika koji se vezuju za ovaj istorijski datum – to su: crkva u Orašcu, spomen škola, spomenik Karađorđu, Muzej Prvog srpskog ustanka i spomen česma u Marićevića jaruzi.
Na ovom prostoru se poslednjih godina odvija centralna proslava Dana državnosti.
U okviru spomen kompleksa, u muzeju u Orašcu, trajnom svedoku naše bogate istorije, veliku pažnju posetilaca privlači i digitalizovana izložba “Ustanici govore”. Tehnologija je omogućila da istorija i junaci naše istorije ožive pred našim očima. To je posebno zanimljivo mlađim generacijama, koje su već naviknute na ovakav način komunikacije i predstavljanje informacija.
Risovačka pećina
Pećina Risovača se nalazi na ulazu u Aranđelovac iz pravca Topole, sa desne strane rečice Kubršnice. Tu se uzdiže brdo Risovača sa pećinom, značajnim arheološkim i paleontološkim nalazištem. Risovača je Spomenik prirode I kategorije i kulturno dobro od velikog značaja pod zaštitom države.
Do Risovačke pećine vodi uređeno stepenište, okruženo travom koja se održava i kosi. U ovoj poseti imali smo priliku da vidimo nepokošenu travu i retku vrstu orhideje koja ovde raste.
Dugogodišnjim istraživanjem Risovačke pećine otkriveno je mnoštvo fosilizovanih kostiju i zuba brojnih životinjskih vrsta koje su ovde živele za vreme ledenog doba. Pećina je bila stanište životinja, a u periodu od pre 50.000 do 35.000 godina i neandertalskog čoveka. U to vreme na ovom prostoru je živelo oko 20 vrsta sisara – mamut, bizon, nosorog, pećinski medved, lav i hijena, samo su neke od njih.
Istražen je deo pećine u dužini od 187,5 metara. Posebno lepi delovi pećine su Snežna soba, Ćilibarska soba i Risovačke suze, zadivljujuće figure pećinskog nakita. Zanimljiva je i priča o Vesninoj sobi, pećinskoj prostoriji koja je ime dobila po Vesni Bogdanović, rukovodiocu arheoloških iskopavanja, koja je usmerila istraživanje pećine, suprotno uverenju ostalih istraživača da se pećina u prethodnoj, većoj pećinskoj prostoriji, završava.
U pećini se nalazi i Kamen želja čiju moć svakako treba iskoristiti prilikom posete. Dovoljno je staviti ruku na kamen i zamisliti želju, kako bi se ista ispunila.
Park Bukovičke banje
Jedan od najlepših i najuređenijih parkova u Srbiji nalazi se u Aranđelovcu. Park Bukovičke banje se prostire na površini većoj od 21 hektara. Zemljište za park je kupljeno 1849. godine kada su obeležene prve staze, zasađeno drveće i uređen izvor.
Posebnu atrakciju parka čine aleja borova i drvored kestenova, zbirka od 64 skulpture koje su raspoređene širom parka, zgrada hotela “Staro zdanje”, Paviljon knjaza Miloša…
Iako se u okolini Aranđelovca nalazi Orašac, mesto gde je Karađorđe podigao Prvi srpski ustanak, on je za svoju rezidenciju izabrao Topolu. Aranđelovac je gradila dinastija Obrenović kao svoje letnje odmaralište.
Zanimljiv je podatak da je Aranđelovac jedini grad u Srbiji na čijem se grbu nalaze i Karađorđe i Miloš Obrenović.
Najveći broj skulptura u parku Bukovičke banje čine vajarska ostvarenja nastala u okviru Međunarodnog simpozijuma “Beli Venčac”. Simpozijum je započet 1966. godine kada je sedmoro umetnika isklesalo svoje skulpture u rudniku mermera, na Venčacu i svoja dela ostavilo u raskošnom ambijentu parka u Aranđelovcu. To su bili počeci stvaranja jedinstvenog muzeja i zbirke skulptura od belog mermera pod otvorenim nebom, među retkima ove vrste u svetu.
Beli venčački mermer je izuzetno cenjen širom sveta. O njegovoj vrednosti govori i podatak da je od njega napravljena nadgrobna ploča na grobu Josipa Broza Tita. Venčački mermer je ugrađen u Belu kuću u Vašingtonu i spomenik Slobode u Njujorku.
U parku Bukovičke banje se nalazi i platan koji je 1867. godine posadio lično Mihailo Obrenović. Na tabli ispod platana pored te informacije stoji: Bio je ljubitelj prirode, ali i pesnik. Tu su i stihovi pesme “Što se bore misli moje”:
“Da te ljubim, ah, jedina,
Celom svetu kazaću,
Samo od tebe, ah, premila,
Ovu tajnu sakriću.”
Posebnu pažnju svih posetilaca parka Bukovičke banje, ali i Aranđelovca privlači zgrada hotela Staro zdanje, najstarijeg sačuvanog objekta u parku.
Zgrada predstavlja primer arhitekture srpskog romantizma. Zdanje je počeo da gradi knez Mihailo Obrenović 1865. godine kao letnju rezidenciju dinastije i skupštinski dom. Dugo je stajalo zapušteno, ali je nedavno prešlo u vlasništvo opštine Aranđelovac te se očekuje njegovo renoviranje.
Sada se može samo naslutiti kako je u vreme izgradnje izgledalo, ali i kako lepo može izgledati nakon obnove!
U okviru kompleksa parka, nalazi se i Paviljon “Knjaz Miloš”, ranije poznat kao Izvor kisele vode. Ovde je bila prva fabrika u kojoj se flaširala mineralna voda. Paviljon je bio jedna od prvih građevina koje su bile podignute u Srbiji od armiranog betona, davne 1907. godine.
O lekovitosti vode u Bukovičkoj banji se zna već vekovima. Dositej Obradović i članovi kraljevske porodice su se lečili njome, a knez Miloš je naložio da se na dvoru isključivo koristi ova voda.
Sa ovom vodom ne treba preterivati. Svi koji dolaze na lečenje ili oporavak u Specijalnu bolnicu Bukovička banja, dobijaju tačno propisano koliko čaša vode treba da piju, kako bi voda bila lek. U centralnom delu paviljona nalazi se česma sa koje teče voda iz četiri izvora i leči različite tegobe.
Početkom XX veka počinje ručno flaširanje kisele vode “Knjaz Miloš“. Posebno je zanimljivo pogledati i izložbu etiketa koje su se nekada nalazile na flašama vode. Na etiketama iz šezdesetih godina nalazi se i slika Starog zdanja, pa su ove flaše bile poput razglednica, gde god su se izvozile Aranđelovac se predstavljao u najlepšem svetlu.
Turistički značaj grada je porastao izgradnjom novih puteva, uređenjem parka i objekata u njemu, kao i početkom industrijskog korišćenja mineralne vode, izgradnjom fabrike za preradu vode “Bukovička Banja” (danas “Knjaz Miloš”) i izgradnjom hotela “Izvor”.
Manifestacije u Aranđelovcu
U trenutku posete Aranđelovcu, ovde se pripemala manifestacija Ulica nasmejanih lica – događaj sa raznolikim kulturno-zabavnim i sportsko rekreativnim sadržajima, namenjen pre svega mlađoj populaciji.
Svake godine, krajem jula održava se manifestacija Vredne ruke sa ciljem očuvanja, negovanja i promocije tradicionalnog narodnog stvaralaštva. Centar za kulturu u septembru organizuje Festival knjige, a u novembru Pozorišni festival.
Najveći i najznačajniji događaj u Aranđelovcu je Smotra umetnosti “Mermer i zvuci”. Ovaj događaj predstavlja svojevrsni susret mermera sa zvukom i povezivanje već pomenutog Simpozijuma “Beli venčac” i festivala “Svet keramike” u događaj “Mermer i zvuci”. Ova smotra postoji od 4. jula 1968. godine i od tada se u Aranđelovcu, svake godine od juna do septembra, predstavljaju najvrednija muzička, folklorna, dramska, baletska, književna, likovna i filmska ostvarenja.
Topola
Iako je u okolini Aranđelovca podigao Prvi srpski ustanak, Karađorđe je Topolu izabrao za svoju rezidenciju.
Smeštena u sam centar Srbije, Topolu često nazivaju srcem Šumadije, a zbog svoje kraljevske istorije, Oplenac – krunom na glavi Srbije.
Karađorđev grad
Danas u Topoli postoji Karađorđev grad – kompleks koji je sagradio Karađorđe u periodu od 1811. do 1813. godine. Centrom utvrđenog grada dominira spomenik Karađorđu podignut u novije vreme, delo Petra Palavičinija.
U gradu su očuvani: restaurirani konak sa kulom, crkva sa zvonikom i škola u kojoj se nalazi biblioteka.
Podignut po Karađorđevoj zamisli, kao i ceo kompleks gradskog utvrđenja, konak je 1811. godine imao sedam soba, trpezariju, saračanu (odaju u kojoj je držana oprema za konje), prostrani trem ispred soba, dok su se u podnožju nalazile dve podrumske prostorije.
U konaku je stalna izložba ličnih predmeta vožda i autentično oružje iz Prvog srpskog ustanka. Na samom ulazu u konak nalazi se originalni karađorđev top poznat pod imenom aberdar, što na turskom znači glasnik.
Crkva na Oplencu
Od Karađorđevog grada kroz predivan park stiže se do crkve na Oplencu.
Crkva na Oplencu je zadužbina kralja Petra I Karađorđevića, unuka velikog vožda Karađorđa. Ovo je jedna od onih monumentalnih građevina koja ni jednog posetioca ne može ostaviti ravnodušnim. Česte posete, pre svega, stranih turista, stranih delegacija i visokih zvaničnika, uvrstile su zadužbinu među najposećenije lokalitete u Srbiji.
Ne bez razloga. Veličina i značaj ovog objekta za našu istoriju i kulturu su nemerljivi.
U hramu su sahranjena 24 člana najuže porodice i pet vladara dinastije Karađorđević. U dva sarkofaga od venčačkog mermera, na dva počasna mesta u južnoj i severnoj pevnici, na gornjem prostoru crkve počivaju rodonačelnik dinastije Karađorđević – Đorđe Petrović Karađorđe i njegov unuk, ktitor hrama, kralj Petar I Karađorđević. U kripti, na pločama od dečanskog oniksa, nalaze se imena još trojice vladara – kneza Aleksandra Karađorđevića, kralja Aleksandra I Karađorđevića i kralja Petra II.
Posebnu pažnju privlači unutrašnjost hrama. Unutrašnja dekoracija rađena je u mozaiku koji se prostire na površini od 3.570 m2! Neverovatnih 15.000 nijansi boja i pozlata četrnaest i dvadesetčetvoro karatnog zlata na više od 40 miliona mozaičkih kockica, mauzolej svrstavaju među prvih nekoliko u svetu po površini i po tehnici kojom je mozaik rađen. Jedinstveno je i to što je mozaik napravljen od murano stakla u vizantijskom stilu.
U crkvi na Oplencu se nalazi 725 mozaičkih kompozicija koje su rađene po ugledu na najlepše freske iz više od 60 srednjovekovnih manastira i crkava sa prostora Srbije i Makedonije.
Ulaz u crkvu se naplaćuje, a u cenu ulaznice su uključeni i obilasci celog kraljevskog kompleksa: Karađorđevog grada, Galerije u vinogradarevoj kući, Kuće kralja Petra i Kraljevske vinarije.
Kraljeva vinarija
Topolu nazivaju i prestonicom srpskih čokota. Ovaj kraj je od davnina bio poznat po uzgajanju kvalitetne vinove loze i po odličnim vinima.
Stoga ne čudi što se ovde nalazi Kraljeva vinarija, jedna od najstarijih u Srbiji, iz 1931. godine. Podigao ju je kralj Aleksandar I Karađorđević kao jednu od najsavremenijih vinarija na Balkanu, po ugledu na francuske vinarije. Zasadi vinograda su se u to vreme prostirali na 40 hektara, a kapacitet proizvodnje je bio oko 400.000 litara vina godišnje.
Vinarija dugo nije bila u funkciji da bi od 2007. godine ponovo počela da proizvodi vina isključivo iz sopstvenih zasada, na 11 hektara obnovljenih vinograda. Kapaciteti su sada od 15.000 do 20.000 litara vina godišnje. U vinariji se proizvode bela vina: Sauvignon blanc, Pinot blanc, Chardonnay, a od crvenih Suveren (Cabernet sauvignon). U sklopu vinarije nalazi se muzejska postavka i originalna jedinstvena vinoteka, po kojoj je Kraljeva vinarija sa Oplenca prepoznatljiva.
Muzejska postavka krije mnogo zanimljivih priča. Jedna od njih je priča o tri bureta, koja potvrđuje koliko je vinarstvo bilo razvijeno davne 1922. godine. Te godine je, za dan venčanja kralja Aleksandra i kraljice Marije mladenicma stigao poklon od Srba, Hrvata i Slovenaca. Naime, svaki od naroda je poklonio po bure crvenog vina na kojem su se nalazili početni stihovi himne (na buretu iz Srbije stajali su početni stihovi Bože pravde, na buretu iz Hrvatske himne Lijepa naša, a iz Slovenije Naprej zastava slave).
U podrumu vinarije nalaze se vina koja bi na aukcijama širom sveta dostigla milionsku sumu. Na drugom nivou ispod zemlje, pod ključem, iza rešetaka, nalaze se flaše vina iz doba kada su srpski kraljevi u Topoli gajili lozu i proizvodili vino. Veruje se da su neke od ovih boca arhivirali srpski kraljevi lično.
Vina su u flašama izrađenim u tri veličine, sa utisnutim kraljevskim grbom u staklu. Boce su naručivane iz Italije i Češke, a etikete su ručno rađene i danas zbog svoje krhkosti ne smeju ni da se dodirnu.
Pod ključem, u podrumu, par metara dalje, su i nova vina koja su ponovo počela da se proizvode od 2007. godine iz sopstvenih zasada obnovljenih kraljevih vinograda.
Manifestacije u Topoli
U trenutku posete Topoli, u dvorištu Kraljeve vinarije tekle su pripreme za Festival šumadijskih vina – predstavljanje lokalnih vinarija i izložbu pod nazivom Umetnost i vino.
Najveća manifestacija koja se održava u Topoli takođe je u vezi sa grožđem i vinom. To je Oplenačka berba grožđa, koju lokalno zovu jednostavno – vašar u Topoli. Svakog oktobra, još od 1962. godine okupljaju se ovde proizvođači vina i grožđa, voća, suvenira i proizvoda starih zanata. Oplenačka berba traje tri dana, odvija se duž glavnih ulica, od Vinskog trga, preko vinske ulice, od Karađorđevog grada do Oplenca. Istovremeno se, u prostoru Kraljevog grada održava Sabor izvornog narodnog stvaralaštva.
Planirano je da se ove godine Oplenačka berba održi od 8. do 10. oktobra.
Ovaj tekst je nastao kao podrška letnjoj promotivnoj kampanji Turističke organizacije Srbije pod nazivom “Biram Srbiju” koja ima za cilj približavanje i predstavljanje turističke ponude domaćim turistima kako bi odmor ili deo odmora proveli u našoj zemlji.
Birajte srcem, birajte Srbiju!